Η προαγωγή της ψυχικής υγείας των μικρών παιδιών

Η οικογένεια είναι το πρώτο περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνει και αναπτύσσεται ο νέος άνθρωπος. Οι γονείς είναι εκείνοι που με την στάση τους και με τον τρόπο που θα καλύψουν τις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών τους, θα τα βοηθήσουν να σταθούν στα πόδια τους και να ανταποκριθούν στις αντιξοότητες της ζωής. Γιατί δυστυχώς οι κίνδυνοι οι οποίοι παραμονεύουν και τα λάθος πρότυπα με τα οποία μπορεί να ταυτιστεί ένας νέος σήμερα, είναι πολλά. Όπως πολλές είναι και οι ανάγκες στις οποίες καλείται να απαντήσει ο σημερινός γονιός, προκειμένου να είναι αποτελεσματικός στο γονεικό του ρόλο.

Γιατί όμως ενώ οι γονείς αγαπούν και ενδιαφέρονται για τα παιδιά τους, δυσκολεύονται στη σχέση τους μαζί τους, ιδιαίτερα στις μέρες μας;

Σ΄ αυτό συντέλεσαν διάφοροι λόγοι. Λόγοι κοινωνικοί οι οποίοι συνδέονται με αλλαγές που έχουν επέλθει στη δομή της ελληνικής κοινωνίας τα τελευταία χρόνια και έχουν επηρεάσει τους ρόλους των δύο φύλων και τις λειτουργίες τους στα πλαίσια της οικογένειας, αλλά και λόγοι που συνδέονται με τα προσωπικά βιώματα που κουβαλάμε από τις οικογένειες μέσα στις οποίες μεγαλώσαμε και που επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας απέναντι σ΄ αυτά.

Παλαιότερα θεσμοί όπως η οικογένεια ή το σχολείο ασκούσαν μεγαλύτερη επίδραση στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του νέου. Στις μέρες μας όμως φορείς κοινωνικοποίησης όπως τα ΜΜΕ, οι ομάδες συνομηλίκων κλπ φαίνεται να ασκούν εξίσου μεγάλη επιρροή. Παλαιότερα επίσης, πριν την εκβιομηχάνιση και την μετατροπή της ελληνικής κοινωνίας σε καθαρά καταναλωτική κοινωνία, οι ρόλοι των δύο φύλων στα πλαίσια της οικογένειας, ήταν συγκεκριμένοι και ευδιάκριτοι. Μετά την είσοδο της γυναίκας στην αγορά εργασίας, οι ρόλοι αυτοί δεν είναι τόσο ξεκάθαροι. Στις μέρες μας η αναγκαιότητα συνεργασίας των δύο συντρόφων στις ευθύνες του νοικοκυριού και της ανατροφής των παιδιών, ελάχιστα αμφισβητείται. Ο πατέρας και σύντροφος αναγκάζεται όχι μόνο από την γυναίκα του και τα παιδιά του, αλλά πλέον και από τον ίδιο του τον εαυτό, να πάρει ενεργό θέση σ΄ ότι αφορά στην οικογενειακή ζωή.

Για να συνεχίσει επομένως η οικογένεια να λειτουργεί αρμονικά και τα μέλη της να αισθάνονται ήρεμα, χρειάζεται η συνεργασία και η συμμετοχή όλων των μελών στο οικογενειακό γίγνεσθαι. Χρειάζεται ο καταμερισμός και η ανάληψη ευθυνών από όλους. Ο σημερινός γονιός χρειάζεται από πολύ νωρίς ( από τότε δηλαδή που τα παιδιά είναι μικρά ), να θέσει ξεκάθαρους στόχους όσο αφορά στην ανατροφή και στη διαπαιδαγώγησή τους.Πρέπει να βάλει προτεραιότητες και να επιλέξει ανάμεσα σε ένα σωρό δεξιότητες και εφόδια τα οποία επιθυμεί να παρέχει στο παιδί του. Σίγουρα οι σημερινοί γονείς προσπαθούν πολύ για να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής του παιδιού τους. Μήπως όμως επιτυγχάνουν άθελά τους το αντίθετο, αφού πολλά παιδιά στις μέρες μας με όλο αυτόν τον φόρτο εργασίας που έχουν και την έλλειψη ελεύθερου χρόνου, νιώθουν πολύ πιεσμένα;

Σύμφωνα με αρκετούς ειδικούς το μεγαλύτερο εφόδιο ζωής που μπορούν να δώσουν οι γονείς στα παιδιά τους, ιδιαίτερα στις μέρες μας με όλους αυτούς τους κινδύνους που υπάρχουν, είναι η εξασφάλιση της ψυχικής τους υγείας. Με τον όρο ψυχική υγεία εννοούμε την πλήρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού. Ο ορισμός αυτός είναι ανάλογος μ΄ αυτόν που χρησιμοποιούμε για την σωματική υγεία. Όταν μιλάμε για την σωματική υγεία εννοούμε ότι όλες οι λειτουργίες και τα όργανα του σώματος ( καρδιά, πνεύμονες, κλπ ) πρέπει να δουλεύουν πλήρως και σωστά. Το ίδιο συμβαίνει και με την συνολική προσωπικότητα. Η φύση έχει προικίσει το παιδί μ΄ ένα μεγάλο αριθμό δυνατοτήτων, ικανοτήτων και σχημάτων συμπεριφοράς και νοημοσύνης, που του επιτρέπουν να τα βγάζει πέρα σ΄ ένα σημαντικό βαθμό, με τα προβλήματα και τις δυσκολίες της ζωής και έτσι να προστατεύει την ύπαρξή του. Όλα αυτά είναι απαραίτητα για την ζωή και ο στόχος μας σαν γονείς θα πρέπει να είναι: να δώσουμε τη μεγαλύτερη δυνατή ευκαιρία για την ανάπτυξη και χρησιμοποίηση όλων αυτών των ικανοτήτων.

Τι εννοούμε όμως λέγοντας ότι ένα άτομο χρήζει καλής ψυχικής υγείας; Εννοούμε κυρίως ότι έχει υψηλή αυτοεκτίμηση, έχει δηλαδή μία θετική εικόνα εαυτού και μία πίστη ότι θα τα καταφέρει στη ζωή, χωρίς να έχει ανάγκη οποιουδήποτε τύπου υποκατάστατα. Είναι δηλαδή ένας άνθρωπος που γνωρίζει τα προτερήματα και τις αδυναμίες του, δεν διακατέχεται επομένως από τελειομανία, ένας άνθρωπος ο οποίος πιστεύει ναι μεν στις δυνατότητές του, πιστεύοντας όμως παράλληλα και στις δυνατότητες των άλλων ανθρώπων. Αποτέλεσμα αυτού είναι, να μην αισθάνεται ότι απειλείται από τους άλλους και να συνάπτει υγιείς ανθρώπινες σχέσεις.

Τέτοιου τύπου άνθρωποι και χαρακτήρες μπορούν όπως πολύ εύκολα να καταλάβουμε, να φανούν χρήσιμοι όχι μόνο για τον εαυτό τους αλλά και για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο στο οποίο δρουν. Γιατί η κοινωνία μας έχει ανάγκη πλέον ανθρώπους με ένα άλλου τύπου νοημοσύνης, αυτής της συναισθηματικής νοημοσύνης. Κι αυτό διότι, τα άτομα με υψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης, λαμβάνοντας υπόψη τα συναισθήματά τους αλλά και τα συναισθήματα των ανθρώπων με τους οποίους αλληλεπιδρούν, γνωρίζουν πώς να συνεργάζονται με τους άλλους, εξυπηρετώντας μ΄ αυτό τον τρόπο και το δικό τους προσωπικό συμφέρον, αλλά και το συμφέρον της ομάδας.

Καταλαβαίνουμε επομένως ότι εάν θέλουμε η σημερινή κοινωνία να βγει από το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται, χρειάζεται να συμβάλλουμε όλοι στην <<αναπαραγωγή >> τέτοιων ανθρώπων. Γιατί δυστυχώς πλέον υπάρχει κορεσμός σε άτομα τα οποία χαρακτηρίζονται από έπαρση και εγωισμό, άτομα που δεν σέβονται τους άλλους και ποδοπατούν τα συμφέροντα των συνανθρώπων τους, με γνώμονα και μόνο το δικό τους προσωπικό συμφέρον.

Ποιοι όμως θα μπορούσαν να βοηθήσουν σε μια τέτοια προσπάθεια; Σίγουρα όλοι μας. Αλλά κυρίως η οικογένεια η οποία διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό από πολύ νωρίς στους κόλπους της. Οι γονείς είναι οι άνθρωποι εκείνοι, οι οποίοι με την σωστή εκπαίδευση και στάση θα μπορέσουν να πλάσουν ανθρώπους με υγιή στάση και συμπεριφορά, ανθρώπους επομένως ψυχικά υγιείς.

Μια τέτοια όμως προσπάθεια χρειάζεται να ξεκινήσει από πολύ νωρίς. Σίγουρα όσο πιο νωρίς, τόσο το καλύτερο. Η διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού ξεκινάει από τότε που το παιδί βρίσκεται στη βρεφική και στη νηπιακή ηλικία. Βέβαια κρατάει πολύ περισσότερο. Το σίγουρο είναι ότι ο γονιός εάν θέλει το παιδί του μεγαλώνοντας να διαθέτει πίστη στον εαυτό του και καλή ψυχική υγεία, χρειάζεται να λάβει πολύ σοβαρά τους παρακάτω παράγοντες:
- τα σαφώς προσδιορισμένα όρια συμπεριφοράς, δηλαδή οι κανόνες και οι απαγορεύσεις τις οποίες θέτουμε στη συμπεριφορά του παιδιού, προκειμένου να αισθάνεται και να είναι ασφαλής
- η πλήρη αποδοχή του παιδιού, δηλαδή αγάπη δίχως όρους και αγάπη η οποία δεν προυποθέτει την εκπλήρωση των επιθυμιών του γονιού από το παιδί και τέλος
- η ενθάρρυνση του παιδιού στην ανάληψη ευθυνών ανάλογων με την ηλικία του και η επιβράβευσή του όχι μόνο σε σχέση με τα επιτεύγματά του, αλλά κυρίως σε σχέση με την προσπάθεια που καταβάλλει.

Οι παράγοντες τώρα οι οποίοι βλάπτουν την ψυχική υγεία ενός παιδιού, αφορούν κυρίως:

- την απουσία στοργής, φροντίδας και ενθάρρυνσης
- την αρνητική κριτική, τον σαρκασμό και την γελοιοποίηση
- την έλλειψη αναγνώρισης για τις προσπάθειες ή για τις επιτυχίες του
- και τέλος την έλλειψη επικοινωνίας και την κακοποίηση του παιδιού

Τέλος εάν θέλουμε τα παιδιά μας να διαθέτουν καλή ψυχική υγεία, χρειάζεται να σταθούμε λίγο και σ΄ εμάς τους ίδιους. Συμπεριφερόμαστε σ ΄ αυτά, όπως τους ζητάμε να μας συμπεριφέρονται; Γιατί αν όχι, χρειάζεται να αλλάξουμε πρώτα εμείς την δική μας στάση. Κι ας μην ξεχνάμε ότι και η παραμικρή βελτίωση όσο μικρή κι αν είναι, δεν πρέπει να παραβλέπεται και να αγνοείται. Αλλά αντιθέτως να τονίζεται και να ενθαρρύνεται.

Βιβλιογραφία: Michael Cole ΄΄ Η ανάπτυξη των παιδιών ΄΄